تهیۀ برنامۀ آموزشی

رویکردی که مؤسّسۀ روحی برای تهیّۀ موادّ درسی دنبال می‌کند با یک رویکرد سنّتی طرح‌ریزی، آزمایش در عمل، و ارزیابی موادّ درسی که یکی بعد از دیگری و به صورت یک بُعدی انجام می‌شود به نحو قابل ملاحظه‌ای متفاوت است، بدین صورت که اوّلین قدم برای نوشتن هر مجموعه از موادّ درسی وقتی برداشته می‌شود که تجربّه‌ای در سطح مردمی از طریق انجام خدمتی در پاسخ به نیازهای توسعه‌ای یک جامعه به دست آمده است. موادّ درسی از این تجربه نشئت می‌گیرد و تبلوری از آن تجربه می‌گردد. این موادّ از یک سو شرحی است از آن یادگیری‌ که در اثر به کار گرفتن تعالیم الهی در یک میدان خاصّ خدمت حاصل شده، و از سوی دیگر وسیله‌ای است برای روش‌مند کردن آن یادگیری. این رویکرد در جزوۀ کوچکی تحت عنوان "یادگیری در بارۀ رشد" به نحو زیر توصیف شده است:

وقتی که یک نیاز آموزشی مشخّص شد، گروه کوچکی متشکّل از آحاد مردم، با یک‌دیگر مشورت می‌کنند، یک سلسله نظرات برای اقدامات آموزشی تهیّه می‌نمایند و آنها را به مرحلۀ عمل در می‌آورند. نتایج حاصله مورد بازنگری و ارزیابی قرار گرفته و در بارۀ آنها مشورت می‌شود. در پرتو این مشورت یک سلسله اقدامات آموزشیِ تعدیل شده به اجرا گذاشته می‌شود، و بازنگری‌ مجدّدِ آنها منجر به تعدیل و تصحیح بیشتری می‌گردد. در این فرایندِ تهیّۀ موادّ درسی، هیچگاه اقدام موکول به تهیّه و ارزیابی نهایی موادّ درسی نمی‌شود. اقدامات آموزشی در هر مرحله با بهترین موادّی که در دست است پیش می‌رود، با این ایمان قطعی که فقط از طریق عمل و بازنگری – که هر دو در پرتو ظهور حضرت بهاءالله انجام می‌شود – موادّ درسی مناسب‌تری می‌تواند به تدریج تکامل یابد. امّا این ترتیب فقط برای آن نیست که چند نفر موادّی برای استفادۀ خودشان بوجود ‌آورند؛ دیر یا زود لازم می‌شود که ساختار و محتوای هر واحد به صورت نهائی در آید تا با اطمینان بتواند مورد استفادۀ دیگران قرار گیرد. تصمیم در مورد نشر نسخۀ نهائی موادّ برای یک دورۀ مورد نظر، وقتی گرفته می‌شود که مشاهده می‌گردد که دیگر تعدیلات لازمه بسیار جزئی و قابل اغماض است. نکتۀ مهمی که باید به آن توجّه داشت این است که جنبه‌های مختلف این فرایندِ مشورت، اقدام و بازنگری، به موازات هم پیش می‌روند، و به صورت سلسله‌ای متوالی، که در اصل ترتیبی تصنّعی خواهد بود، اجرا نمی‌شوند.

در عمل رویکرد فوق، بسته به ماهیّت موادّ در دست تهیّه، شکل‌های مختلفی به خود می‌گیرد. امّا بطور کلّی سه مرحله را می‌توان در فرایند تهیّه شناسائی نمود که به آنچه نسخۀ منتشرۀ نهائی خوانده می‌شود می‌انجامد.

  1. طرح مقدّماتی
    در این مرحله، یک دوره‌ یا متن مفاهیم اصلی و مجموعۀ بیاناتی از آثار بهائی را شامل می‌گردد که به نظر می‌رسد کلّاً بتوانند هدف آموزشی مورد نظر را حاصل نمایند. این طرح مقدماتی از نظرات تا مدّتی بوسیلۀ گروه‌های کوچکی از افراد در میدان خدمت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

  2. نسخۀ الف
    همچنان که اقدام پیش می‌رود، موادّ درسی اصلاح می‌شود و شروع به منعکس نمودن تجربیّات حاصله می‌نماید، و نظراتی را که از تجربه منبعث گردیده در خود ادغام می‌کند‌. بعضی از مفاهیم به کرّات تعدیل می‌شود، قسمت‌های جدیدی از آثار بهائی اضافه می‌گردد، یا یک سلسله تمرینات ساده ارائه می‌شود تا درک یک موضوع را آسان‌تر نماید یا به ایجاد یک مهارت‌ یا گرایش مهم کمک کند. از طریق این فرایند، یک دوره یا متن منسجم به وجود می‌آید که معمولاً به عنوان "نسخۀ الف" انگاشته می‌شود.

  3. نسخۀ پیش از انتشار
    سرانجام، معمولاً بر اساس انسجام متن، تصمیم گرفته می‌شود که یک دوره یا متن به عنوان نسخۀ پیش از انتشار بطور گسترده‌تری در دسترس افراد قرار ‌گیرد. از طریق استفادۀ مداوم آن واضح می‌شود که در کجا لازم است جای یک بخش عوض شود یا یک تمرین به نوع دیگری نوشته شود. ممکن است چندین نسخۀ پیاپی تهیّه شود. امّا به تدریج برای رسیدن به منظور دلخواه، تعدیل و تصحیح کمتری مورد نیاز خواهد بود و در این مرحله موادّ درسی یا متن برای طبع و انتشار فرستاده می‌شود.